Nu de tweede golf van Corona een feit is, wordt ook duidelijk dat deze crisis veel langer gaat duren dan we in de zomermaanden hoopten en verwachtten. Dit ‘nieuwe normaal’ werpt o.a. ook de vraag op wat dit betekent voor de rol en positie van gemeenteraden. Dit is letterlijk onbekend terrein.
Voor Corona was een crisis of calamiteit meestal van korte duur. Een hevige gebeurtenis die een dag of enkele dagen duurde. Daar zijn allemaal heel goede draaiboeken over geschreven die in de praktijk hun nut hebben bewezen. Veel ruimte voor de parate diensten zoals politie, brandweer en GGD en de burgemeester van de grootste stad, in ons geval Eindhoven, is de baas. Daarna volgt een evaluatie en gaat iedereen weer over tot de orde van de dag.
Corona maakt alles anders. Het voorjaar leek nog het meest op een klassieke crisis: er moest snel en diep worden ingegrepen en de Drie Koningen (zoals de drie voorzitters van de Brabantse veiligheidsregio’s gekscherend werden genoemd) namen de regie. In de zomermaanden vielen we even terug in het oude normaal: de crisis leek weer ver weg en de terrassen zaten vol. Maar inmiddels is het virus weer helemaal terug. En direct zien we opperburgemeester Bruls veelvuldig optreden in talkshows, maar ook de burgemeester van Eindhoven, met uitgesproken meningen (wel/geen mondkapjes) en scherpe vermaningen aan volk, ondernemers en vaderland.
Als een eenvoudig gemeenteraadslid rest mij vooralsnog niets anders dan de rol van toeschouwer. Bij een klassieke crisis is dat, zoals gezegd, niet erg, maar nu begint deze rol in toenemende mate te wringen. Een toelichting daarop vanuit de praktijk van Cranendonck:
- Zeker in de eerste golf was Cranendonck een van de zwaarst getroffen gemeenten in Nederland. De burgemeester heeft eenmaal woorden van troost en betrokkenheid uitgesproken in een raadsvergadering. Geen enkele keer heeft de gemeenteraad zelf, ook niet nu we 7 maanden verder zijn, in het openbaar gedebatteerd over de impact van de Corona-crisis in Cranendonck.
- Eenmaal heeft de raad specifieke informatie gekregen over de gevolgen van Corona voor Cranendonck. Die informatie liep tot 1 juni jl. Daarna is het stil gebleven.
- Alle energie gaat zitten in de uitvoering van maatregelen om de crisis te bestrijden. En terecht. Maar bij de keuzes die daarbij worden gemaakt (Welke projecten gaan wel door, welke niet? Wat betekent dit voor de normale dienstverlening aan burgers en bedrijven?) wordt de gemeenteraad niet betrokken, hooguit achteraf geïnformeerd.
- De Gemeenteraad weet nog steeds niet, zelfs niet bij benadering, wat de Corona-crisis ons als gemeente tot nu toe heeft gekost dan wel gaat kosten. Of hoe de steunpakketten zijn uitgevoerd. Ook zijn we nog steeds niet geïnformeerd over de compensatie die door het Rijk wordt betaald.
- Soms wordt informatie via het Presidium gedeeld, waardoor deze club van fractievoorzitters een soort ‘schaduw-gemeenteraad’ dreigt te worden.
- Hoe vindt de besluitvorming in de Veiligheidsregio plaats en welke inbreng heeft onze eigen burgemeester daarin gehad? De voorzitter van de Veiligheidsregio heeft een verantwoording geschreven die loopt tot 4 augustus. Dat is een prima initiatief, maar geeft geen antwoord op de vraag hoe de inbreng is geweest van de 20 overige burgemeesters.
- Zijn alle standpunten die de voorzitter van de Veiligheidsregio naar buiten brengt ‘gedeelde en gedragen’ standpunten en hoe zijn die tot stand gekomen? Bij Jinek praat de voorzitter namelijk ook een beetje namens alle inwoners van Zuid-Oost Brabant.
Voor de duidelijkheid, ik heb geen pasklare antwoorden. Het gebrek aan ‘democratische legitimiteit’ van o.a. de veiligheidsregio is een bekend probleem. Alleen de gemeenteraad van Eindhoven kan de voorzitter van de Veiligheidregio ter verantwoording roepen, de 20 andere gemeenteraden staan hierbij aan de zijlijn. Zij kunnen alleen hun eigen burgemeester aanspreken. Dit ‘gat in de wet’ wordt in het ‘nieuwe normaal’ extra actueel. Zeker als deze situatie lang gaat duren, en daar heeft het alle schijn van. In Den Haag wordt aan een nieuwe ‘Covid-wet’ gewerkt en ook daar speelt ditzelfde probleem, zoals blijkt uit een reactie van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
Openbaarheid is voor mij in elk geval een sleutelwoord. Misschien moeten we ermee beginnen dat de burgemeester elke maand verantwoording aflegt in zijn/haar eigen gemeenteraad voor de ingenomen standpunten en advies vraagt aan de gemeenteraad over onderwerpen en dilemma’s die op dat moment voorliggen bij de veiligheidsregio. De gemeenteraad moet die rol opeisen, ook al zal een aantal van onze bestuurders dat maar wat lastig vinden.
Namens Cranendonck Actief!
Karel Boonen
